Κβαντικό σύμπαν και ανατολική ιατρική.

Το κβαντικό σύμπαν: φιλοσοφική θεμελίωση και ανατολική ιατρική

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μια εκτεταμένη περίληψη του άρθρου «The quantum universe: philosophical foundations and oriental medicine» (Το κβαντικό σύμπαν: φιλοσοφική θεμελίωση και ανατολική ιατρική.) Οι συγγραφείς του άρθρου είναι οι Δρ. Μηνάς Καφάτος και Δρ. Κ-Η Γιανγκ. Στο κείμενο υπάρχουν μεταφράσεις παραγράφων του άρθρου, όπως αυτή που ακολουθεί, και δικές μου ερμηνείες και σχόλια για το θέμα.

«Περίληψη: Η ύπαρξη συμπαντικών αρχών τόσο στην επιστήμη όσο και στην ιατρική σημαίνει ότι είναι εφικτή η διερεύνηση της κοινής εφαρμογής αυτών των αρχών. Εδώ εξετάζουμε τη γνώση που έχουμε αποκτήσει από την κβαντική μηχανική, [δηλ.] φαινόμενα όπως η διεμπλοκή (entanglement) και η ατοπικότητα (nonlocality), το ρόλο της συμμετοχής του παρατηρητή, και πώς αυτά μπορούν να εφαρμοστούν στην ανατολική ιατρική. Οι συμπαντικές αρχές της ενοποιημένης πολικότητας (integrated polarity), της αναδρομής (recursion), και της δημιουργικής αλληλεπίδρασης (creative interactivity) ισχύουν για όλα τα επίπεδα εμπειρίας και για όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της θεραπευτικής και της ιατρικής. Αυτό το άρθρο εξετάζει την πιθανότητα αυτά που έχουμε μάθει για την κβαντική μηχανική ίσως να μας οδηγήσουν σε καλύτερη κατανόηση των λειτουργικών αρχών της ανατολικής ιατρικής με τρόπο ενιαίο. Κοινός τόπος για την κβαντική μηχανική και την ανατολική ιατρική είναι η θέση ότι η Συνειδητότητα (Consciousness) αποτελεί το θεμέλιο του σύμπαντος και τον εσώτερο πυρήνα όλων των ανθρώπων. Αυτή η θέση ξεπερνά τόσο την επιστήμη όσο και την ιατρική, κι έχει ισχυρή θεμελίωση στη Δυτική φιλοσοφία καθώς και στα μονιστικά συστήματα της Ανατολής.»

Στο σημείο αυτό θα εξηγήσω δύο όρους: διεμπλοκή και ατοπικότητα στην κβαντική θεωρία. Διεμπλοκή (ή εναγκαλισμός ή συμπλοκή) είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει όταν σε ένα ζεύγος σωματιδίων, που δημιουργείται ή αλληλεπιδρά, η κβαντική κατάσταση του ενός δεν μπορεί να περιγραφεί ανεξάρτητα από την κατάσταση του άλλου, ακόμη και όταν το άλλο βρίσκεται στην άκρη του σύμπαντος, δηλαδή καταργείται η έννοια του τόπου. Συνεπώς, στην Ατοπικότητα τα εναγκαλισμένα σωματίδια παραμένουν συνδεδεμένα έτσι ώστε αν μετρήσουμε το ένα αμέσως γνωρίζουμε σε ποια κατάσταση βρίσκεται το άλλο, ακόμη κι όταν το άλλο βρίσκεται σε πολύ μεγάλη απόσταση. Το φαινόμενο αυτό ο Einstein χαρακτήρισε ως «στοιχειωμένη δράση από απόσταση» (spooky action at a distance).

1. Εισαγωγή: Η πραγματικότητα του Νου και της κβαντικής μηχανικής.

Εδώ εξετάζεται η διαφορετική αντιμετώπιση του ανθρώπινου οργανισμού από τη Δυτική ιατρική σε αντιδιαστολή με την Ανατολική ιατρική. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η Δύση αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως «…μια βιοχημικά ενεργούμενη οντότητα, στην καλύτερη περίπτωση, και ως μηχανή αποτελούμενη από μέρη, στη χειρότερη περίπτωση. Όμως τα τελευταία χρόνια η Δύση έχει κάνει αποδεκτή την ιδέα της ολοκληρωμένης ιατρικής. Εξετάζοντας τον άνθρωπο ολιστικά ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιδέα του νου, ευρύτερα δε με την ιδέα της [ατομικής] συνειδητότητας και τον τρόπο που αυτή συνδέεται με τη «φυσική» ύπαρξη. Η ιδέα ότι η Συνειδητότητα διαχέεται στο σύμπαν κερδίζει συνεχώς έδαφος. Αυτή η ολιστική προσέγγιση βρίσκεται στον πυρήνα της ανατολικής ιατρικής κι έχει πολλά κοινά σημεία με την κβαντική μηχανική απ’ ότι κανείς θα μπορούσε να φανταστεί.»

Στη συνέχεια οι Καφάτος και Γιανγκ παραθέτουν την άποψη νευροεπιστημόνων η οποία λέει ότι «…η συνειδητότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια νευρωνική διεργασία του εγκεφάλου.» Την άποψη αυτή συμμερίζονται πολλοί επιστήμονες αποδεχόμενοι επιστημονικές μελέτες που καταλήγουν στην ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ της πλαστικότητας των συνάψεων και [των νοητικών διεργασιών] της μνήμης και της μάθησης. Οι Καφάτος και Γιανγκ συνεχίζουν με περισσότερες αναφορές στη θεωρία της μνήμη με βάση τις μελέτες των Richard Semon και Donal Hebb. Ο Semon θεωρεί ότι οι υποδοχείς της Σεροτονίνης 5-ΗΤ παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη μάθηση και τη γνώση. Ο Hebb δίνει έμφαση στην προσαρμογή των νευρώνων του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της μάθησης. Η θεωρία του περιγράφει ένα βασικό μηχανισμό για την πλαστικότητα των συνάψεων. Οι Hebb και Semon τονίζουν ότι «…ο τομέας της ενδοπροσωπικής νευροβιολογίας πηγαίνει μακρύτερα, καθώς προεκτείνει την έννοια του νου πέρα από τον φυσικό εγκέφαλο.» Αυτό σημαίνει ότι τόσο η μνήμη όσο και άλλες νοητικές λειτουργίες δεν περιορίζονται μόνο μέσα στο κρανίο.

Περνώντας στην πλευρά της κβαντομηχανικής (ΚΜ) οι Καφάτος και Γιανγκ ανατρέχουν στους πατέρες της ΚΜ για να μας θυμίσουν τις απόψεις που διατύπωσαν εκείνοι όσον αφορά το πρόβλημα της σχέσης του παρατηρητή [δηλαδή του νου] με την υλική πραγματικότητα. Ο νους παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της «εξωτερικής» πραγματικότητας. Σύμφωνα με τη «…θεωρία του Niels Bohr (ΚΜ ερμηνεία της Κοπεγχάγης) ο παρατηρητής αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας του αντικειμένου της παρατήρησης. Η κβαντική θεωρία άνοιξε την πόρτα στη συνειδητότητα αλλά δεν έχει δώσει ακόμη την απάντηση στο ερώτημα: τί είναι συνειδητότητα;» Χονδρικά, το πρόβλημα του παρατηρητή σημαίνει ότι ο κόσμος δεν έχει υλική υπόσταση παρά μόνον αν τον παρατηρήσουμε. Δηλαδή, εκείνο που «υπάρχει» είναι ένα «νέφος» από πιθανότητες. Στη μαθηματική γλώσσα αυτό το νέφος χαρακτηρίζεται ως κυμματο-συνάρτηση, και κάθε τι υλικό «υλοποιείται» με την κατάρρευση της κυμματο-συνάρτησης. Δηλαδή, από το «νέφος» των πιθανοτήτων μόνο μία υλοποιείται, η πιο πιθανή (πιθανότητα J).

2. Φιλοσοφικά συστήματα: Σ’ αυτό το τμήμα οι Καφάτος και Γιανγκ αναλύουν συνοπτικά δύο φιλοσοφικά συστήματα της Ανατολής που έχουν ομοιότητες με την Κβαντική Θεωρία: α) Advaita Vedanta και β) Kashmir Saivism. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις για την κατανόηση αυτών των συστημάτων. Εκείνο όμως που θέλουν να δείξουν οι συγγραφείς είναι η σχέση αυτών των συστημάτων με τη συνειδητότητα και την διαφορετική αντίληψη του κόσμου που συνεπάγεται η μονιστική θέση αυτών των συστημάτων. Μονισμός είναι η θεωρία που αρνείται την διάκριση ή τον δυισμό μεταξύ, π.χ., ύλης και πνεύματος, Θεού και κόσμου. Ο Μονισμός υπερασπίζεται την άποψη ότι υπάρχει ένα και μόνο υπέρτατο ον.

Μεταφράζω επιλεκτικά κάποιες παραγράφους από το πρωτότυπο:

«Τα μη-δυιστικά συστήματα που προέρχονται από την Ινδία, ιδιαίτερα τα Advaita Vedanta και Kashmir Saivism, μας δίνουν μια ανώτερη άποψη του ανθρώπου, του σύμπαντος και της φύσης της συνειδητότητας. Αυτά βασίζονται στην παραδοχή ότι το ανθρώπινο ον αποτελεί αντανάκλαση της θεμελιώδους Συνειδητότητας και ότι το σύμπαν αντανακλάται στο άτομο και αντίστροφα. Αυτή η θεμελιώδης πραγματικότητα του Απόλυτου ονομάζεται Brahman στο [θεωρητικό σύστημα ή τη σχολή] Vedanta, και Paramasiva ή Υπέρτατη Siva στο [σύστημα ή τη σχολή] Kashmir Saivism. Και οι δύο [σχολές ή θεωρητικά συστήματα] αποδέχονται ότι η Συνειδητότητα αποτελεί την υπέρτατη Πραγματικότητα, την υποβόσκουσα πραγματικότητα κάθε αντικειμένου, υποκειμένου, και των διεργασιών που τα συνδέει μεταξύ τους. Η Μονιστική Advaita Vedanta δίνει έμφαση στο ότι ο Brahman είναι η μοναδική πραγματικότητα και ότι το σύμπαν είναι κάτι ξεχωριστό, μια ψευδαίσθηση. Η Saivism δέχεται το σύμπαν ως πραγματικό, ως μέρος της συμπαντικής Συνειδητότητας, δηλ. η [θεωρία] Saivism είναι περισσότερο φυσιοκρατική από ότι η σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση.

Μονιστικές απόψεις δεν απαντώνται μόνο στην Ανατολή, αλλά εντοπίζονται και σε φιλοσοφικά ρεύματα της αρχαίας Ελλάδας που επηρέασαν το Χριστιανισμό. Στο σύγχρονο κόσμο τα Δυτικά φιλοσοφικά συστήματα του Μπαρούχ Σπινόζα, του Γκέοργκ Βίλεμ Φρίντριχ, του Χέγκελ, και ιδιαίτερα του Αλφρεντ Νορθ Ουάιτχεντ περιείχαν πολλές ιδέες σχετικά με την πραγματικότητα και το ρόλο της συνειδητότητας. Οι ιδέες του Ουάιτχεντ έχουν πολλά κοινά σημεία με τις θεμελιώδεις έννοιες της Κβαντικής Μηχανικής (ΚΜ). Ο Ουάιτχεντ, π.χ., έλεγε ότι η πραγματικότητα αποτελείται από γεγονότα παρά από ύλη. Το έργο του αποτελεί το θεμέλιο λίθο της φιλοσοφίας του που έγινε γνωστή ως . Αυτή φιλοσοφία του Ουάιτχεντ συνδέεται στενά με την κβαντομηχανική και αποτελεί τον κρίκο που ενώνει τη φιλοσοφία με τη σύγχρονη φυσική.»

Στη συνέχεια οι Καφάτος και Γιανγκ προτείνουν μια μέθοδο που ενοποιεί τα παραπάνω βασικά φιλοσοφικά συστήματα της Ανατολής με την Κβαντική Μηχανική, την επιστήμη γενικότερα και την εφαρμογή της μεθόδου αυτής στην Ανατολική Ιατρική. Η μέθοδος που προτείνουν βασίζεται στις θεμελιώδεις αρχές των παραπάνω φιλοσοφικών συστημάτων που αφορούν τη σχέση αντικειμένου-υποκειμένου και της έννοιας του παρατηρητή στην Κβαντομηχανική, τόσο στην Ερμηνεία της Κοπεγχάγης του Niels Bohr όσο και στην πιο ορθόδοξη ΚΜ θεωρία που ανέπτυξε ο von Neumann και σχολιάζεται από τον Henry Stapp.

3. Τρεις συμπαντικές αρχές: Στο τμήμα αυτό οι συγγραφείς ανατρέχουν στο δυσεπίλυτο πρόβλημα του παρατηρητή στην κβαντομηχανική (ΚΜ). Διαφορετικές λύσεις σ’ αυτό το πρόβλημα έχουν οδηγήσει σε διαφορετικές ερμηνείες της ΚΜ. Ανεξάρτητα από τις προτεινόμενες λύσεις έχει γίνει κατανοητό από όλους ότι η ΚΜ έχει ουσιαστικές επιπτώσεις στην κατανόηση της φύσης της συνειδητότητας. Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι η επιστήμη απέχει πολύ από την κατανόηση της υποκειμενικής εμπειρίας, και ότι δεν υπάρχει κοινή γλώσσα μεταξύ των ειδικών επιστημόνων για την περιγραφή της. Όμως κάποιοι επιστήμονες έχουν αρχίσει να ασχολούνται με θέματα που παραδοσιακά ανήκουν στη δικαιοδοσία της φιλοσοφίας. Μερικά από αυτά τα θέματα είναι η συνειδητότητα, η ελεύθερη βούληση, και άλλες υποκειμενικές εμπειρίες. Οι επιστήμονες ευελπιστούν στην ανακάλυψη μιας νέας μαθηματικής σημειολογίας που θα τους επιστρέψει την επιστημονική μελέτη της συνειδητότητας.

«Καθώς βαδίζουμε προς ένα μαθηματικό φορμαλισμό των θεμελιωδών σχέσεων μεταξύ υποκειμένων και αντικειμένων, είναι σημαντικό να καταλάβουμε το κοινό πλαίσιο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλα τα επίπεδα της εμπειρίας, όπως αυτό αποκαλύπτεται κυρίως από την κβαντική θεωρία, αν και δεν περιορίζεται σ’ αυτή. Ο κόσμος των εμπειριών αποκαλύπτει τρεις θεμελιώδεις Νόμους της Φύσης, που κυρίως απεικονίζονται στην κβαντική θεωρία, αλλά ισχύουν για όλες τις επιστήμες. Αυτοί οι νόμοι αποτελούν τους τρόπους με βάση τους οποίους η Συνειδητότητα αντικειμενοποιεί τον κόσμο. Αυτοί οι Νόμοι είναι οι: , , και .

«Συμπληρωματικότητα (ή Ενοποιημένη Πολικότητα) είναι ο Νόμος που εξηγεί ‘τα φαινομενικά αντίθετα που ενοποιούνται σε βαθύτερο επίπεδο’ της συμπαντικής Συνειδητότητας. Επειδή σχέσεις συμπληρωματικότητας εντοπίζονται σε κάθε επίπεδο ύπαρξης και για κάθε σύστημα και σύνολο διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης του εγκεφάλου, αυτές [οι σχέσεις] εξηγούν γιατί η Κβαντομηχανική πράγματι αποτελεί το σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη ενός επιστημονικού πλαισίου για τη μελέτη της συνειδητότητας…»

«Ο δεύτερος Νόμος της Φύσηςείναι ο της Αναδρομής (ή της Αντιστοιχίας) ο οποίος γίνεται κατανοητός με τις εξής διατυπώσεις: ‘όπως εδώ, έτσι κι εκεί’, ‘όπως επάνω, έτσι και κάτω’. Ο Νόμος της Αντιστοιχίας εξασφαλίζει ότι κάθε σωματίδιο ανεξαρτήτου είδους (π.χ. ένα ηλεκτρόνιο) είναι όμοιο, μάλλον πανομοιότυπο, με κάθε άλλο ηλεκτρόνιο. Όλα τα ηλεκτρόνιαυπόκεινται στην Αρχή Αποκλεισμού Pauli, όλα τα κύτταρα των διαφορετικών οργανισμών είναι παρόμοια, και όλα τα αστέρια έχουν κοινές ιδιότητες.» Η Αρχή Αποκλεισμού Pauli δηλώνει ότι δεν μπορεί να υπάρχουν δύο ηλεκτρόνια με τον ίδιο κβαντικό αριθμό, κι έτσι, ηλεκτρόνια στην ίδια τροχιά θα πρέπει να έχουν αντίθετη στροφορμή. Αυτή η αρχή έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Χημεία και τη συγκρότηση ατόμων σε μόρια, τις χημικές ενώσεις.

«Ο τρίτος Νόμος της Φύσης, η Δημιουργική Αλληλεπίδραση, δηλώνει ότι αλληλεπιδράσεις συμβαίνουν σε πολλά διαφορετικά επίπεδα και συνεχώς: μεταξύ αντικειμένων, μεταξύ ζωντανών οργανισμών, μεταξύ πλανητών και αστεριών. Ένα παράδειγμα της συμπαντικής αλληλεπίδρασης είναι η βαρύτητα, ο ηλεκτρο-μαγνητισμός, κλπ… Η επιστήμη ουσιαστικά είναι μια πλευρά της Συνειδητότητας πουαποτελεί το θεμέλιο του Συνειδητού Σύμπαντος.»

4. Κουάλια και συμμετοχή: Με τη λέξη κουάλια οι επιστήμονες που εξετάζουν τη συνειδητότητα εννοούν μια ιδιότητα ενός αντικειμένου που γίνεται αντιληπτή από τις αισθήσεις, π.χ. το κίτρινο του λεμονιού, ο πονοκέφαλος, η γεύση του μελιού, κλπ. Δηλαδή, με τη λέξη κουάλια εννοούμε τις ατομικές περιπτώσεις υποκειμενικής συνειδητής εμπειρίας. Οι συγγραφείς αναφέρονται εν τάχει στη Βουδιστική ιδέα περί ύπαρξης δύο διαφορετικών πεδίων ύπαρξης. Αυτή η ιδέα συνδέεται άμεσα με το Νόμο της Συμληρωματικότητας. Επίσης υπενθυμίζουν ότι δεν έχει ακόμη δοθεί απάντηση στο ερώτημα, ‘τι είναι συνειδητότητα;’ και υπογραμμίζουν τις διαφορές μεταξύ της ΚΜ ερμηνείας του von Neumann και της στάνταρ ερμηνείας της ΚΜ. Εδώ δεν μας ενδιαφέρουν οι πολύ τεχνικές λεπτομέρειες. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι οι παραπάνω υποκειμενικές εμπειρίες θέτουν το θεμελιώδες ερώτημα για την οντολογική φύση του παρατηρητή, του ατομικού «Εγώ» στην προκειμένη περίπτωση. Οι συγγραφείς εδώ διατυπώνουν την αξιωματική οντολογική τους θέση, που είναι η παραδοχή ότι δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την ατομική εμπειρία από την επιστημονική πρακτική. Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα κάθε επιστημονικού πειράματος δεν είναι ανεξάρτητα από τις συσκευές του πειράματος ή από τις παρατηρήσεις ή την ίδια τη συμμετοχή του επιστήμονα σ’ αυτά τα πειράματα. Αυτή είναι μια έμμεση αναφορά στην παραδοχή ότι η ατομική συνειδητότητα είναι αυτή που καθορίζει (ή υλοποιεί) το αποτέλεσμα της παρατήρησης του κόσμου. Σε τελευταία ανάλυση θα πρέπει να «…αναρωτηθούμε για το ποιες είναι οι οντολογικές παραδοχές (αξιώματα) ενός συστήματος σκέψης.» Με τη λέξη οντολογία εννοούν την ύπαρξη της συμπαντικής Συνειδητότητας στην οποία προσδίδουν πέντε δυνάμεις οι οποίες έχουν διατυπωθεί σε μαθηματική (λογική) γλώσσα. Δεν θα αναφερθώ σε αυτές τις δυνάμεις παρά μόνο επιγραμματικά. Θα πω επίσης γι αυτούς που έχουν ασχοληθεί λίγο με το Βουδισμό ότι αυτές οι δυνάμεις περικλείονται στη Σανσκριτική φράση Tat Tvam Asi (Εσύ Είσαι Εκείνο, Εκείνο Είσαι Εσύ].

Επιγραμματικά, λοιπόν αυτές οι δυνάμεις είναι τα επίπεδα: 1) «Εγώ» (η Ύπαρξη, το Ον), 2) «Εκείνο» (αντικειμενική Πραγματικότητα). Από τα επόμενα τρία επίπεδα ξεκινά η «δυνητική διαδικασία της διαφοροποίησης και εκδήλωσης των πραγμάτων». 3) «Εγώ (είμαι) Εκείνο» (Δύναμη της Θέλησης [η έμφαση στο «Εκείνο»]), 4) «Εκείνο είμαι Εγώ» (Δύναμη της Γνώσης), και (ξανά) 5) «Εγώ (είμαι) Εκείνο» (Δύναμη της Δράσης [ισορροπία στην έμφαση μεταξύ «Εγώ» και «Εκείνο»]).

«Και οι τρεις Νόμοι της Φύσης λειτουργούν σ’ αυτά τα πέντε επίπεδα με τις θεμελιώδεις δυνάμεις, που αποτελούν την ενότητα της Συνειδητότητας. Η Συμπληρωματικότητα λειτουργεί ως θεμελιώδη σχέση μεταξύ Υποκειμένου και Αντικειμένου. Η Αναδρομή λειτουργεί ως η σχέση που διατρέχει το Υποκείμενο και το Αντικείμενο κι έτσι πραγματοποιείται η εκδήλωση της Ύπαρξης. Η συνείδηση βρίσκεται σε όλα τα επίπεδα. Το Υποκείμενο (δυνητικά) αισθάνεται ή αλληλεπιδρά με το Αντικείμενο. Κι επειδή δεν έχει ακόμη γίνει ο διαχωρισμός Υποκειμένου – Αντικειμένου ο κύκλος των δηλώσεων «Εκείνο (είμαι) Εγώ (είμαι) Εκείνο Εγώ … επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά (μέχρι να καταλυθεί σταδιακά αυτός ο κύκλος ή αλλιώς, να καταρρεύσει η κυμματο-συνάρτηση, με αποτέλεσμα την εκδήλωση του υλικού κόσμου της πολυμορφίας και των διακρίσεων, όπως αυτή του υποκειμένου και του/των αντικειμένου/ων.)

5. Ανατολική ιατρική και μελλοντική σύνθεση: Τελειώνοντας με αυτό το τμήμα οι συγγραφείς μας υπενθυμίζουν την αξιωματική τους θέση που αποτελεί και την απαρχή της δικής τους κοσμοθεωρίας αλλά και της σχέσης μεταξύ κβαντικής μηχανικής και ανατολικής ιατρικής: η συμπαντική Συνείδηση περικλείει κάθε τι, και συνεπώς λειτουργεί σε κάθε επίπεδο πραγματικότητας, όπως και στο ατομικό επίπεδο της συνειδητότητας ή επίγνωσης / συναίσθησης. «Αυτά τα συμπεράσματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της Ανατολικής Ιατρικής. Παραδείγματος χάρη: το σύμπαν βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο και αντίστροφα. Το Γιν-Γιανγκ δεν είναι παρά ένας άλλος όρος για το Νόμο της Συμπληρωματικότητας. Η Συμμετοχή της ατομικής συναίσθησης και η θεραπευτική που υπαγορεύει η Ανατολική Ιατρική οδηγούν στην ισορροπία του ατόμου και στη θεραπεία του.»

Τελειώνοντας οι συγγραφείς ευελπιστούν ότι το άρθρο τους θα συμβάλλει τόσο στην κατανόηση των βασικών θεμάτων της επιστήμης, ιδιαίτερα της κβαντικής μηχανικής και των επιπτώσεων αυτής, όσο και στην κατανόηση των κοινών σημείων που έχει η ΚΜ με την ανατολική ιατρική. Η κοινή κατανόηση και των δύο συστημάτων, επιστήμης και ανατολικής ιατρικής, θα οδηγήσει σε καλύτερες θεραπευτικές διαδικασίες την ανατολική ιατρική.

-------------------------------------------------------------------------------------------

Αν θέλετε να σας στείλω με email το παραπάνω κείμενο, μπορείτε να μου το ζητήσετε επικοινωνώντας μαζί μου: gtrialonis@gmail.com

Το πρωτότυπο (Αγγλικό) κείμενο βρίσκεται στη διεύθυνση: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213422016300920